Quy định pháp luật về kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam

Cập nhật mới nhất 04/10/2025 by admin

Trong môi trường kinh doanh hiện nay, kiểm toán không chỉ là một thủ tục tài chính mà còn là yêu cầu pháp lý quan trọng để đảm bảo minh bạch và tuân thủ luật định. Tại Việt Nam, nhiều văn bản pháp luật đã quy định rõ doanh nghiệp nào bắt buộc phải kiểm toán, đặc biệt từ năm 2025 phạm vi này sẽ được mở rộng hơn. Vậy quy định pháp luật về kiểm toán doanh nghiệp hiện nay như thế nào và doanh nghiệp cần lưu ý gì?

Quy định pháp luật về kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam

Tổng quan về khung pháp lý kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam

Hệ thống pháp luật Việt Nam về kiểm toán doanh nghiệp đã hình thành và phát triển nhằm đảm bảo tính minh bạch, trung thực của thông tin tài chính, đồng thời tạo niềm tin cho nhà đầu tư, đối tác và cơ quan quản lý.

Nền tảng quan trọng nhất là Luật Kiểm toán độc lập 2011, văn bản pháp luật đầu tiên quy định cụ thể về hoạt động kiểm toán độc lập, điều kiện hành nghề của kiểm toán viên, cũng như trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính. Luật này đã đặt nền móng cho việc hình thành một môi trường kinh doanh minh bạch, phù hợp với thông lệ quốc tế.

• Bạn nên xem: Khi nào doanh nghiệp Việt Nam cần kiểm toán ?

Để hướng dẫn chi tiết Luật Kiểm toán độc lập, Chính phủ ban hành Nghị định 17/2012/NĐ-CP, quy định rõ những đối tượng doanh nghiệp nào bắt buộc phải kiểm toán, phạm vi báo cáo phải kiểm toán, và quyền – nghĩa vụ của cả doanh nghiệp lẫn đơn vị kiểm toán. Đây được coi là “kim chỉ nam” cho hoạt động kiểm toán trong hơn một thập kỷ qua, áp dụng cho nhiều lĩnh vực như doanh nghiệp FDI, ngân hàng, bảo hiểm, công ty đại chúng, doanh nghiệp nhà nước.

khung pháp lý kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam

Song song với đó, Bộ Tài chính cũng ban hành nhiều thông tư hướng dẫn để thống nhất việc thực hiện chuẩn mực kiểm toán, chế độ kế toán, phương pháp lập báo cáo tài chính và báo cáo kiểm toán. Các thông tư này giúp doanh nghiệp và kiểm toán viên có căn cứ cụ thể trong quá trình triển khai, hạn chế sự tùy tiện và đảm bảo tính đồng bộ trên phạm vi toàn quốc.

Bước ngoặt lớn nhất gần đây là Nghị định 90/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ năm tài chính 2025. Nghị định này bổ sung quy định bắt buộc kiểm toán đối với doanh nghiệp quy mô lớn, dù không thuộc nhóm công ty đại chúng hay FDI. Theo đó, nếu một doanh nghiệp thỏa mãn từ 2/3 tiêu chí (số lao động >200 người, doanh thu >300 tỷ đồng, tổng tài sản >100 tỷ đồng), họ sẽ phải thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm. Đây là sự thay đổi quan trọng, mở rộng phạm vi kiểm soát, phản ánh xu thế nâng cao tính minh bạch tài chính trong nền kinh tế Việt Nam.

Có thể thấy, khung pháp lý về kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam ngày càng chặt chẽ và tiệm cận thông lệ quốc tế. Doanh nghiệp không chỉ phải tuân thủ để tránh rủi ro pháp lý, mà còn cần coi kiểm toán là công cụ giúp nâng cao uy tín, minh bạch hóa hoạt động và gia tăng năng lực cạnh tranh. Tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào từng nhóm doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm toán theo quy định hiện hành.

Các nhóm doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm toán theo Nghị định 17/2012/NĐ-CP

Theo quy định pháp luật hiện hành, không phải tất cả doanh nghiệp đều phải kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm. Nghị định 17/2012/NĐ-CP đã chỉ rõ những nhóm doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm toán, tập trung vào các lĩnh vực có tính nhạy cảm cao về tài chính, vốn và ảnh hưởng đến thị trường.

Các nhóm doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm toán theo Nghị định 17/2012/NĐ-CP

• Thứ nhất là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Đây là nhóm doanh nghiệp có yếu tố quốc tế, nên việc kiểm toán giúp đảm bảo minh bạch và củng cố niềm tin cho nhà đầu tư nước ngoài.
• Thứ hai là tổ chức tín dụng, ngân hàng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam, cùng với các doanh nghiệp bảo hiểm, tái bảo hiểm, môi giới bảo hiểm. Những lĩnh vực này liên quan trực tiếp đến dòng tiền và quyền lợi của khách hàng, do đó yêu cầu kiểm toán để giảm thiểu rủi ro hệ thống.
• Thứ ba là công ty đại chúng, tổ chức phát hành và kinh doanh chứng khoán. Việc công khai báo cáo tài chính đã kiểm toán là bắt buộc nhằm bảo vệ nhà đầu tư và giữ sự minh bạch của thị trường chứng khoán.

Ngoài ra, doanh nghiệp nhà nước (trừ lĩnh vực bí mật nhà nước), doanh nghiệp có vốn góp từ 20% trở lên của tập đoàn, tổng công ty nhà nước hoặc tổ chức niêm yết, và ngay cả các công ty kiểm toán cũng phải thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm.

Như vậy, phạm vi áp dụng của Nghị định 17/2012/NĐ-CP đã bao trùm các nhóm doanh nghiệp trọng yếu, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho hoạt động kiểm toán tại Việt Nam.

• Xem thêm về => Nghị định số 132/2020/NĐ-CP của Chính phủ

Quy định mới nhất theo Nghị định 90/2025/NĐ-CP

Ngày 14/04/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 90/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 17/2012/NĐ-CP. Đây được coi là bước ngoặt lớn đối với hệ thống pháp luật về kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam, khi mở rộng phạm vi doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm toán ra ngoài các nhóm “đặc thù” vốn quen thuộc như ngân hàng, công ty chứng khoán hay doanh nghiệp FDI.

Điểm mới quan trọng nhất là lần đầu tiên pháp luật Việt Nam quy định doanh nghiệp quy mô lớn cũng phải kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm, dù không phải doanh nghiệp niêm yết hay có vốn đầu tư nước ngoài. Quy định này phản ánh xu thế hội nhập quốc tế, khi minh bạch tài chính trở thành tiêu chuẩn chung để doanh nghiệp tiếp cận vốn, hợp tác và phát triển bền vững.

Quy định mới nhất theo Nghị định 90/2025/NĐ-CP

Theo nghị định, doanh nghiệp được coi là quy mô lớn nếu thỏa mãn ít nhất 2 trong 3 tiêu chí sau (số liệu tính theo năm tài chính liền kề trước):

• Tổng số lao động tham gia BHXH bình quân năm trên 200 người.
• Tổng doanh thu của năm trên 300 tỷ đồng.
• Tổng tài sản tại thời điểm cuối năm trên 100 tỷ đồng.

Ví dụ, một doanh nghiệp có 250 lao động và tổng tài sản 120 tỷ đồng (dù doanh thu chỉ 280 tỷ) thì vẫn phải kiểm toán, vì đáp ứng 2 tiêu chí. Ngược lại, nếu chỉ thỏa 1 trong 3 tiêu chí, doanh nghiệp chưa bắt buộc kiểm toán.

Trường hợp không còn thuộc diện bắt buộc: nếu trong 2 năm liên tiếp, doanh nghiệp không đáp ứng 2/3 tiêu chí, thì được loại khỏi phạm vi áp dụng. Tuy nhiên, nếu chỉ có 1 năm không đạt, doanh nghiệp vẫn phải kiểm toán cho năm đó.

Quy định chuyển tiếp: việc xác định các tiêu chí được căn cứ vào số liệu năm 2024. Như vậy, từ năm tài chính 2025, hàng nghìn doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn, vốn trước đây “ngoài vùng kiểm toán”, sẽ chính thức phải thực hiện nghĩa vụ này.

Việc mở rộng đối tượng kiểm toán mang lại nhiều tác động tích cực: tăng tính minh bạch trên thị trường, bảo vệ lợi ích của cổ đông, hạn chế gian lận tài chính, đồng thời nâng cao uy tín doanh nghiệp trong mắt nhà đầu tư và đối tác quốc tế.

Có thể thấy, Nghị định 90/2025/NĐ-CP đã đánh dấu sự thay đổi quan trọng, tạo nền tảng cho việc chuẩn hóa quản trị tài chính và đưa hoạt động kiểm toán doanh nghiệp tại Việt Nam tiệm cận với thông lệ toàn cầu.

Có thể thấy, hệ thống pháp luật Việt Nam về kiểm toán doanh nghiệp ngày càng hoàn thiện, đặc biệt với sự ra đời của Nghị định 90/2025/NĐ-CP đã mở rộng phạm vi áp dụng đến cả doanh nghiệp quy mô lớn. Kiểm toán không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là công cụ để doanh nghiệp nâng cao uy tín, minh bạch tài chính và phát triển bền vững. Vì vậy, ngay từ bây giờ, các doanh nghiệp cần rà soát tình hình hoạt động, chuẩn bị nguồn lực để tuân thủ quy định và tận dụng kiểm toán như một lợi thế cạnh tranh trên thị trường.